Giovanni Ruffino alla S.O.M.S. De Amicis 19/10
Son fame tut cit – Je me suis fait tout petit
Mai davanti a gnun i l’hai gavà ‘l capel,
gnanca a na dama
e adess im soagno e ‘m faso bel
cand chila am ciama.
Mi i era ‘n can gram, chila am fà mangé
an soe man bele
e ij mè dent ëd luv as podrìo scambié
për caramele.
Son fame tut cit për na bùata che
a crìa “mama!”, mach a tochela,
son fame tut cit për na bùata che
a sara j’euj mach a cogela.
I j’era dur a cheuse e sensa deuit
ma adess am toca
sensa rasoné casché bele cheuit
contra soa boca
ch’a l’ha dent da làit cand chila a sorìd,
cand chila am ciama,
ch’a l’ha dent da luv cand chila a decìd
ëd fé la grama.
Son fame tut cit për na bùata che
a crìa “mama!”, mach a tochela,
son fame tut cit për na bùata che
a sara j’euj mach a cogela.
Lasso ch’am comanda, ch’am tira ‘l còl,
për ch’as dësmora
mach ch’a l’é gelosa da fé vnì fòl
e pes ancora.
Na violëtta che a l’era smijame ‘n pòch
pì bela ‘d chila
con ël parapieuva a l’ha fala a tòch
tre vòlte ‘d fila.
Son fame tut cit për na bùata che
a crìa “mama!”, mach a tochela,
son fame tut cit për na bùata che
a sara j’euj mach a cogela.
Tuti j’indovin a l’han dime che,
për cost caprissi
ant le soe brass an cros mi i l’hai da speté
l’ultim suplissi.
A-i saran pro dj’àutre manere ma
i veuj nen anrabieme
d’esse ‘mpicà sì, anvece che dë ‘dlà
s’ l’hai da ‘mpicheme.
Son fame tut cit për na bùata che
a crìa “mama!”, mach a tochela,
son fame tut cit për na bùata che a sara j’euj mach a cogela.
Na bruta stra – Celui qui a mal tourné
A l’era d’ani che, brava gent,
mi i dovrava pì nen ij dent,
ch’i beivìa dl’aqua sensa vin
e i më scàudava sensa camin.
Tuti ij sotror, dandlo për cert,
A më spetavo a brass duvert.
Për nen meuire i l’hai ambocà
lòn ch’a ciamo na bruta stra.
E mi, sensa gnun compliment
I l’hai copà ‘nt ël gir d’un moment
i sai pì gnanca pì che Bertòld
con ël portafeuj pien ëd sòld.
Ij polissiòt, cand a l’han savù,
a l’han brancame con guant ëd vlù,
a l’han sarame ant la lor përzon
për quaich’ani ‘d meditassion.
Cand che mi i son sta an përzon
tuti quanti j’onest a son
sta d’acòrdi ‘d pì nen speté
pr’ampicheme lì, su doi pé.
As vëddìo già, costi fabiòch,
a spartisse mia còrda a tòch
për guernela peui, bin gropà
come pòrtafortun-a ‘n ca.
Dòp sent’ani, con un posson,
a l’han campame fòra ‘d përzon
e mi, ch’i son sentimental
son tornà al mè paìs natal
con j’euj sbassà, con ël cheur pien,
con le gambe ch’a tnisìo nen,
bin sicur che òmo e masnà
a së slontanèisso da la mia strà.
A-i é un ch’a l’ha dime “Bondi
“as contava ‘d nen vëdd-te pì”.
A-i é ‘n àutr ch’a l’ha domandà
dla salute e dle novità.
Cand mi i l’hai vist ch’a-i era al mond
gent ancora bin bon-a an fond
i son butame ‘d colp a pioré
con ël cul an sël marciapé.
Marcia ‘d nòsse – La marche nuptial
Mariagi d’amor, nòsse d’òr e d’argent,
mi i l’hai vist maridesse tute sòrt ëd gent,
nòsse ‘d pòvri balòss, nòsse ‘d gran milionari
e nòsse ‘d garson che a disijo d’esse impresari.
Vivèissa pura fin-a sent’ani e pì an là
a-i é n’arcòrd che mi i l’avrai mai dësmentià :
a l’é col ëd le pòvre nòsse, cand mè pare e mia mare
as son marià an Comun, con sindich e fanfare.
Mariand-se an s’un biròcc, mal rangià e rusolent,
tirà dai nòst amis, possà dai nòst parent,
ij mè doi vej moros a l’han risòlt ël problema
dòp tanti ani d’amor e ch’a seurtìo ansema.
Cortegg nunsial parèj as vëddìa nen tuti ij di :
la gent a stasìa a vardé con euj da pess bujì,
an vardavo curios, come ‘d vache a la fera
përchè a l’avìo mai vist mariesse an sta manera.
Ël vent a taca a sofié com’a fùissa ‘nrabià,
portandse via ‘l capel ëd mè pare e dj’invità
e na pieuva a ven giù, na pieuva dle pì gròsse
coma për fé u’n dispet a cole pòvre nòsse.
Dësmentierai pì nen la sposa tuta an pior
cunand com’un masnà ‘l sò massolin ëd fior.
Mi për tirela su, consolela na frisa,
i cantava mëssa granda al son ëd la mia fisa.
Co ‘j pugn levà su al cel tuti quanti a crié:
“Le nòsse, Giuda fàuss, a l’han da continué,
“se Nosgnor a l’é anrabià, se quaidun a l’é invidios,
“foma nòsse l’istess, eviva eviva jë spos !”
L’erbassa – La mauvaise herbe
Ël di dla glòria a l’é rivà,
a mila a mila a son s-ciopà,
mach mi i conòsso ‘l disonor
d’esse nen mòrt sël camp d’onor.
Lo sai, mi son l’erbassa,
brava gent, brava gent,
ch’a mangio gnanca ij crin
e j’àutre bestie ‘d minca rassa.
La mòrt a l’ha massà j’àutri,
brava gent, brava gent;
nen mi, për grassiadei,
a l’é inmoral ma a l’é parèj.
La la la la la la la la la
La la la la la la la la la
E mi ‘m domando
bele adess
s’i vivo ‘n pòch
përchè av rincress.
Quaich bela fija da marciapé
A vòlte am lassa pacioché
Tòch ëd soa pel, bin bin ëstërmà
Che mai gnun ëd j’àutri a l’ha tocà.
Lo sai, mi son l’erbassa,
brava gent, brava gent,
ch’a mangio gnanca ij crin
e j’àutre bestie ‘d minca rassa.
Për mi col ch’j’àutri a cato,
brava gent, brava gent,
l’é gratis moto spess,
a l’é inmoral ma fà l’istess.
La la la la la la la la
La la la la la la la la
E mi ‘m domando
Bele adess
S’i amo ‘dcò mi Përchè av rincress .
Le trombëtte dla celebrità – Les trompettes de la renommée
Mi ‘m na stasìa da part, stërmà come na mumia
e gnun a savìa se mi i j’era òm ò sumia,
la glòria am fasìa mai bogieme dal mè pòst
e ‘l làur am servìa mach për fé cheuse l’aròst.
La gènt ëd cognission a l’ha fame comprende
che mi, vers l’òm ëd la stra i j’avìa ‘d cont a rende
e che, për nen casché ant ël scur ël pì complet,
a ventava ch’i butèissa ‘n piassa ij mè segret.
Trombëtte dla celebrità,
voi i seve bin mal ambocà.
Për fé ‘d publicità a l’han dime ch’a bzògna
che mi, sensa rossor e sensa pì vërgògna
i conta ansema a chi e an che posission
im faso mie crinade, cand n’hai l’ocasion.
S’i publichèissa ëd nòm a-i sarìa fòrse tròpe
madame e madamin ch’a passërio për ëd salòpe,
a-i sarìa tròpi amis ch’am varderìo bin mal
e ‘d colp ëd rivortela im na pijërìa ‘n quintal.
Trombëtte dla celebrità,
voi i seve bin mal ambocà.
I son sempe stàit contrari a mostré an gir, për via,
mie ròbe – come as dis – ch’a servo a fé famija;
im ancalo pròpi mai a mostré ij mè valor
a dj’àutri ch’a sio nen mie fomne e ij mè dotor.
I dovrìa magara, për rason publicitaria,
sté a sopaté ij tamborn con le mie ròbe an aria,
dovrìa tënije an àut com’a fùisso ‘n lampion
ò come un tabërnacol ant le procession ?
Trombëtte dla celebrità,
voi i seve bin mal ambocà.
Na dama ‘d società, ch’a lassa ch’im dësbreuja
a cheuje quaich piasì dë ‘dzora soa bigieuja,
na vòlta a l’ha passame ant un ambrass ardent
le soe cite babòje, sensa compliment.
Voi dime mach nen che, për conquisté la fama,
mi i l’hai da campé ai crin l’onor ëd cola madama
criand dë ‘dzora ij cop ëd tuta la sità :
“Madama la contëssa a l’é bele ampëstà.”
Trombëtte dla celebrità,
voi i seve bin mal ambocà.
Mi i l’hai n’amis tenor ch’a canta AVEMARIA
an cesa, cand ch’a-i é na cobia ch’as marìa,
ch’am lassa, con bel deuit, canté da porcacion
e mi i lasso che chiel a canta soe orassion.
Për voi mi i dovrìa fé na conferensa stampa
da deje ‘n dëspiasì ch’a-j dura fin ch’a campa,
cantand che mi i ‘l l’hai vist, a l’ITE MISSA EST
ant ël còro con na tòta sensa sotovest.
Trombëtte dla celebrità,
voi i seve bin mal ambocà.
Spiegheme, për piasì, con chi a venta ch’im cogia
për fé an manera che ‘l motor ëd la glòria as bogia :
na stèila d’Hollywood për cas a l’ha da vnì
ant ij mè brass al pòst ëd costa froja-sì ?
Për fé ‘d gatij a la gent a venta che mi ‘m pija
na quaiche prinsipëssa a tnime companìa
peui tuti patanù mostresse an sël pajon
an publich e magara a la television ?
Trombëtte dla celebrità,
voi i seve bin mal ambocà.
Le trombe a sonerìo moto pì fòrt soe nòte
se mi i butèissa nen ëd le braje, ma dle còte,
se mi i bogièissa ij fianch come le tòte e peui
mi i m’adatèissa al vissi ëd mòda al di d’ancheuj.
Ma ij mas-cc am piaso nen, nen për question ëd teorìa :
a l’é mach che a mi am dëspias pròpi ‘d delo via
përchè pensé mach nen che mi i sia tant fabiòch
da vorèj ëvnì famos, ma col darera a tòch.
Trombëtte dla celebrità,
Voi i seve bin mal ambocà.
Cost bel gir d’orisont ëd tute le arsëtte
ch’av dan a colp sicur l’onor ëd le gasëtte
a l’ha convinciume che, an fond mi i l’hai rason
ëd grateme l’amburì, cantand le mie canson.
Se av piaso mi iv jë canto sensa fé cagnara,
s’av piaso nen i jë buto torna ant la chitara,
la glòria am farà mai bogieme dal mè pòst
e ‘l làur am servirà mach per fé cheuse l’aròst.
Trombëtte dla celebrità, voi i seve bin mal ambocà.
Ël delit – L’assassinat
Ant le sità a son present
baron ëd delinquent;
ma ‘dcò ‘nt ij borgh fòra ‘d Turin
it treuve quàich sassìn.
A l’era vej, co ‘j cavèj bianch,
e ‘l cheur già bele stanch,
ma na fijëtta dësgenà
ël sò cheur a-j l’hà dësvijà.
Ma la carn giovo, nen stagionà
a costa ‘n sël mercà;
dòp dontrè ambrass e quaich basìn
ij sòld a-i ero a la fin.
Cand chila a l’ha slongà la man
ël vej, pòver cristian,
a l’ha dije “Ëd moneda mi i n’hai pì”
chila as buta ‘l vestì,
e va a trové sò gargagnan
un pòch baravantan
andand peui da col porcacion
për deje na lession.
Ël garga a lo tenìa blocà
e chila al l’ha massà,
mostrandje, për fé n’ùltim tòrt,
la lenga, cand a l’é mòrt.
A l’han fàit arserche motoben
ma ‘d sòld a-i n’j’era nen;
a-i era mach litre ‘d creditor,
cambial sensa valor.
Alora, për el dëspiasì
d’avèjlo fàit murì
chila, cascand a ginojon,
a-j l’ha ciamà përdon.
Cand l’han trovà ij carabinié
A l’era drìa a pioré;
ant ij sò euj na stissa ‘d pior
a l’é piasùa a Nosgnor.
Cand d’ampichela a l’han decis
A l’é andàita ‘n Paradis;
a le bizoche l’acadù
a l’é pròpi nen piasù.
Ant le sità a son present
baron ëd delinquènt;
ma ‘dcò ‘nt ij borgh fòra ‘d Turin it treuve quàich sassìn.
La nosera – L’amandier
La nosera ch’ l’avìa mi,
nen për dì,
am servìa a feme ‘d morose
mach ch’i fùissa generos
con le bele ‘n pòch golose
ch’a-j piasèisso le mie nos.
Në scrieul, con ël cotin
fàit ëd lin,
a l’é vnù a dime:”I son golosa
“e ij mè làver a son bin doss,
“mi i sarài la toa morosa
“s’it ëm daghe dle toe nos”.
“S’a l’é mach question ‘d lolì
“fà ‘l piasì
“monta su, mangia la dzora
“tut lòn ch’a sarà ‘d tò gust,
“cala peui pì ‘n pressa ancora
“për paghé lòn ch’a l’é giust”.
Cand la bela ha tut rusià
a l’ha crià :
“Le toe nos mi i l’hai mangiaje
“ma a paghete i speto ‘l di
“cand ch’a-j sponta ‘n pàira d’ale
“ai balengo come ti.”
“Monta a fete toe rason
“s’it ses bon,
“tant mi, anche s’it caschèisse
“i l’avrìa nen ëd lacrime a j’euj,
“tant, se anche i të s-ciopèisse
“sarìa nen mi a porté ‘l deuil.”
Le nos a-i ero tute già
dësgreujà;
i l’avìa bin da sagrineme,
la nosera a l’era plà
ma soa boca, për chiteme,
an basin a l’ha tut pagà.
E la festa a l’é durà
tut l’istà
ma l’otógn a l’é vnù an manera
ch’a l’é fasse scur ël cel
e mè amor e mia nosera
tut’e doi a son ‘ndà a rabel.
La fomna ‘d Bastian – La femme d’Hector
Drinta a cost nòst paradis
tra le fomne dj’amis
dime chi a l’é cola fior
ch’a l’é ‘nt ël pòst d’onor,
la cita seure ‘d tuti noi,
cola ch’an cura ij nòst patoj,
che, se quaidun a l’ha bruta cera
a fà la part ëd l’infermera.
l’é nen la fomna ‘d Vincens
nen la fomna ‘d Lorens
nen cola ‘d Gabriele
l’é nen la fomna ‘d Carlin,
l’é nen cola ‘d Teolin,
l’é nen cola ‘d Vigin,
l’é nen la fomna d’Albert,
l’é nen cola ‘d Robert
l’é nen cola ‘d Michele;
gnanca pensèje për la fomna ‘d Gian
ma a l’é cola ‘d Bastian.
Noi i l’oma, an sta vita che
an fà ‘ndé sempe a pé
tuti ij caussèt përtusà
a forsa ‘d fé tanta stra.
Chi a l’é che, sempe ‘d bon imor,
a cata ‘d fij ëd tuti ij color
e coj përtus an jë ramenda
e a rangia tuta la facenda ?
l’é nen la fomna ‘d Vincens
…………………………………….
ma a l’é cola ‘d Bastian.
Cand ch’an pija quaich falabrach
con le man ant ël sach
e an sara per quaich di
an caponera a mufì
chi a l’é che, pròpi an sël model
bin comovent dël can fedel,
an fà la vardia lì davanti
fin ch’a surtoma tuti quanti ?
l’é nen la fomna ‘d Vincens
…………………………………….
ma a l’é cola ‘d Bastian.
Cand che la mòrt a sara ‘l froj
dzora a quaidun ëd noi
chi a l’é ch’an gava dai guaj
ëd rangé ij funeraj,
che a rabela come ‘n mat
përchè an jë faso al pì a bon pat,
nen nassionaj ma, truch e branca,
ëd prima class, ò pòch a-i manca ?
l’é nen la fomna ‘d Vincèns
…………………………………….
ma a l’é cola ‘d Bastian.
Cand ch a-i é la bela stagion
e l’amor a dà ‘d posson,
cand ch’i brajoma d’amor
com’ëd gat an calor,
chi a l’é ch’an compatiss ëd pì,
ch’an sàuta al còl për fé piasì,
che an dispensa ‘nt na carëssa
le soe proviste ‘d tenerëssa ?
l’é nen la fomna ‘d Vincens
…………………………………….
ma a l’é cola ‘d Bastian.
Campoma mach nen ij tòch
dij nòst cheur ai fabiòch,
dovroma nen ël latin
për parlé ai buratin,
sgheiroma nen nòstre canson
për ij babacio e ij folaton,
për cole fomne ch’a sio ciòrgne,
për le grossere e le ciampòrgne,
Nen për la fomna ‘d Vincens
nen për cola ‘d Lorens
ò cola ‘d Gabriele,
nen për la fomna ‘d Carlin,
nen për cola ‘d Teolin
nen për cola ‘d Vigin,
nen për la fomna d’Albert,
nen për cola ‘d Robert,
nen për cola ‘d Michele,
gnanca pënseje për la fomna ‘d Gian
ma për cola ‘d Bastian.
La fija da dontré sòld – La fille à cinq sous
Cand mi i vivìa da cioch, da crin, da manigòld,
drinta na cròta scrosa
n’àutr pì salòp che mi a l’avìa për dontré sòld
vendume la soa sposa.
Cand mi, con intension, i l’hai portala a ca
e i-j l’hai gavà la vesta
i son ancorzume ch’i j’era stàit ambrojà
da gent nen tant onesta.
“It ses màira come ‘n ciò, riquat-te coj doi òss,
“It ses nen bastansa grassa
“e mi i l’hai tròp bon gust e son nen tant balòss
“da ‘mbrassé na carcassa.
“Va a ca, dì a tò marì ch’as ten-a coj doi scù,
“son nen mi ch’i lo ampedisso.”
Chila a l’ha rispondù, guardand con j’euj an su :
” It ses ti ch’i preferisso.
” I l’hai nen ëd la cicia a còl, it savèisse che sagrìn,
“i l’hai nen costa fortun-a !”
Mi i l’hai pijala an sij gënoj mach për contèje bin
soe còste, un-a për un-a.
“Për coj doi sòld pagà i vorìa mach savèj bin
“tò nòm e come at ciamo.”
“Im ciamo Margherita!” ” E bin, pòvra Ghitin
“sagrinte nen, mi i t’amo.”
E col gentil sach d’òss che mi i vorìa paghé
ma gnanca n’etto ‘d toma
a l’é intrame ‘nt ël cheur, i lo veui pì nen scambié
con ij tesòr ëd Roma.
Cand mi i vivìa da cioch, da crin, da manigòld,
drinta na cròta scrosa
n’àutr pì salòp che mi i l’avìa për dontré sòld vendume la soa sposa.